भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण (ASI) ने मध्य प्रदेशातील धार भोजशाळेत सर्वेक्षण केल्यानंतर उच्च न्यायालयात अहवाल सादर केला आहे. आता या प्रकरणी हायकोर्टात 22 जुलै रोजी सुनावणी होणार आहे. उच्च न्यायालयाच्या आदेशानंतर ASI चे अतिरिक्त महासंचालक डॉ. आलोक त्रिपाठी यांच्या निर्देशानुसार हे सर्वेक्षण करण्यात आले. या काळात उत्खननात 1700 हून अधिक पुरातन वास्तू सापडल्या. यामध्ये 37 देवी-देवतांच्या मूर्तींचाही समावेश आहे.
भोजशाळा मुक्ती यज्ञ समन्वयक गोपाल शर्मा आणि याचिकाकर्ते आशिष गोयल यांनी सर्वेक्षणाबाबत मोठे खुलासे केले आहेत. त्यांनी सांगितले की, आतापर्यंत सापडलेल्या पुरातन वास्तूंवरून हे सिद्ध होते की, भोजशाळा हे मंदिर होते. त्यांनी सांगितले की, उत्खननात आतापर्यंत ३७ मूर्ती सापडल्या आहेत. यामध्ये भगवान कृष्ण, जटाधारी भोलनाथ, हनुमान, शिव, ब्रह्मा, वाग्देवी, भगवान गणेश, माता पार्वती, भैरवनाथ इत्यादी देव-देवतांच्या मूर्तींचा समावेश आहे.
माहितीनुसार, या अहवालात भोजशाळेच्या खांबांवर हिंदू देवी-देवतांच्या मूर्ती आणि चिन्हांचा उल्लेख करण्यात आला आहे. अहवालानुसार, 10 व्या शतकातील चांदी, तांबे, ॲल्युमिनियम आणि स्टीलची एकूण 31 नाणी आवारातून सापडली आहेत. याशिवाय काही नाणी धार येथे राजधानी घेऊन परमार राजे माळव्यावर राज्य करत होते त्या काळातील असल्याचा दावाही केला जात आहे.
11 मार्च रोजी इंदौर उच्च न्यायालयाने ASI ला भोजशाळेच्या 500 मीटरच्या परिघात वैज्ञानिक सर्वेक्षण करण्याचे आदेश दिले होते. हे सर्वेक्षण 22 मार्चपासून सुरू झाले आणि 27 जूनपर्यंत चालले. सर्वेक्षणाचे छायाचित्रण व व्हिडिओग्राफीही करण्यात आले आहे. उत्खननासाठी ग्राउंड पेनिट्रेटिंग रडार (जीपीआर) आणि ग्लोबल पोझिशनिंग सिस्टम (जीपीएस)चीही मदत घेण्यात आली होती.
भोजशाळा संकुल राजा भोजशी संबंधित आहे. भोजशाळेचे वादग्रस्त स्मारक हे वाग्देवी (सरस्वती)चे मंदिर असल्याचा दावा काही हिंदू संघटना करत आहेत. . याचा पुरावा म्हणून हिंदू बाजूने छायाचित्रेही उच्च न्यायालयात सादर करण्यात आली. सध्या ही भोजशाळा केंद्र सरकारच्या अखत्यारीत असून ती ASI द्वारे संरक्षित आहे. ASI ने 7 एप्रिल 2003 रोजी एक आदेश दिला ज्यानुसार हिंदूंना दर मंगळवारी भोजशाळेत पूजा करण्याची परवानगी आहे. मुस्लिमांना दर शुक्रवारी या ठिकाणी नमाज अदा करण्याची परवानगी होती. मुस्लिम समाज भोजशालेला मशीद म्हणतात.
