प्रजासत्ताक दिन हा प्रत्येक भारतीयासाठी अत्यंत अभिमानाचा आणि आनंदाचा दिवस आहे. या दिवशी संबंध देशभरात ध्वजारोहणाचा कार्यक्रम उत्साहात साजरा करण्यात येतो. नवी दिल्लीतील ध्वजारोहण समारंभ तर सर्वांचं लक्ष वेधून घेतो. कारण इथल्या राजपथावर विविध राज्यांतील रथांची भव्य मिरवणूक निघते. राष्ट्रपतींच्या अध्यक्षतेखाली होणाऱ्या या कार्यक्रमात केवळ राज्य रथच नव्हे तर हवाई दलाच्या पुष्पवृष्टीसह संरक्षण दलांचे प्रदर्शनही दाखवले जाते. हा संपूर्ण सोहळा पाहणे ही देशवासियांसाठी मोठी पर्वणीच असते. यंदा या सोहळ्याला इंडोनेशियाचे राष्ट्रपती, प्रबोवो सुबियांतो, प्रमुख पाहुणे म्हणून उपस्थित होते आणि हा कार्यक्रम सुमारे अडीच तास चालला, ज्यामध्ये 31 रथ होते. मात्र, या मिरवणुकीत महाराष्ट्राचा चित्ररथ न दिसल्याने अनेकांनी आश्चर्य व्यक्त केले. खरतर महाराष्ट्राचा चित्ररथ यंदा या कार्यक्रमात नसेल हे यापूर्वीच निश्चित झाले होते.
वास्तविक याआधी झालेल्या प्रजासत्ताक दिनाच्या बहुतांश कार्यक्रमात महाराष्ट्राचा चित्ररथ दिसून आला होता. विशेष बाब म्हणजे महाराष्ट्राच्या या चित्ररथांनी पुरस्कार अनेक पुरस्कारही मिळवले आहेत.1971 ते 2023 या वर्षांमध्ये तब्बल 14 वेळा उत्कृष्ट चित्ररथाचा पुरस्कार मिळवला आहे. यंदा गुजरात, उत्तर प्रदेश, हरियाणा, पश्चिम बंगाल येथील रथ ड्युटी मार्गावर दिसले. काही वर्षांपूर्वी पश्चिम बंगालच्या रथातून वगळण्यात आल्याने आरोप-प्रत्यारोपांची मालिका सुरू झाली होती. मात्र, यंदा महाराष्ट्राचा रथ कर्तव्य मार्गातून विशेषत: अनुपस्थित होता, यामागे एक विशिष्ट कारण आहे.
प्रजासत्ताक दिनाच्या मिरवणुकीत चित्र रथांच्या निवडीवरून दरवर्षी वाद होतात. त्यामुळे चित्ररथांच्या निवडीचे व्यवस्थापन करण्यासाठी, संरक्षण मंत्रालयाने, प्रत्येक राज्याला तीन वर्षांतून एकदा तरी रथ सादर करण्याची संधी मिळावी यासाठी एक नियम स्थापित केला आहे. केंद्र सरकारच्या वतीने कर्तव्य मार्गावरील मिरवणुकीत कोणत्या राज्यांचे रथ सहभागी होतील हे संरक्षण मंत्रालय ठरवते. सामान्यतः या कार्यक्रमात 26 रथ सहभागी होतात, 10 मंत्रालयांसाठी आणि 16 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांसाठी नियुक्त केले जातात. यंदा मात्र मिरवणुकीत सहभागी झालेल्या १६ राज्यांमध्ये महाराष्ट्राचा रथ नव्हता. पण सर्व राज्यांना समान प्रतिनिधित्व मिळावे म्हणून प्रथेप्रमाणे, इतर काही राज्यांना वगळले जाते तर उर्वरित राज्यांना प्राधान्य दिले जाते, त्यामुळे यावर्षी वगळण्यात आलेल्या राज्यांमध्ये महाराष्ट्राचाही सहभाग असल्याने यावर्षी महाराष्ट्राचा चित्ररथ कर्तव्य पथावरील मिरवणुकीत दिसून आला नाही.
