तेल अवीव [इस्रायल], 13 सप्टेंबर a: इस्रायली संशोधकांनी वादळ आणि विस्पी सिरस ढगांचा प्रसार यांच्यातील एक आकर्षक संबंध शोधून काढला आहे, संभाव्यतः ग्लोबल वार्मिंगला गती देते.
भारतातील त्रिपुरा विद्यापीठातील डॉ. अनिर्बन गुहा आणि जॉयदेब साहा यांच्या सहकार्याने तेल अवीव विद्यापीठातील भूभौतिकी विभागातील प्राध्यापक कॉलिन प्राइस यांच्या नेतृत्वाखाली हा अभ्यास, हवामान विज्ञानाच्या पूर्वीच्या मायावी पैलूवर प्रकाश टाकतो. त्यांचे निष्कर्ष नुकतेच पीअर-पुनरावलोकन केलेल्या जिओफिजिकल रिसर्च लेटर्समध्ये प्रकाशित झाले आहेत.
“सिरस ढग, ते पंख असलेले ढग आपण आकाशात पाहतो, पृथ्वीच्या हवामानावर लक्षणीय परिणाम करतात,” प्राइस म्हणाले. “या ढगांची वाढ ही एक घोंगडी म्हणून काम करते जी उष्णता अडकवते आणि ग्लोबल वार्मिंग वाढवते. याउलट, सायरस ढग कमी झाल्यामुळे उष्णता वातावरणातून बाहेर पडू शकते.
तथापि, सायरस ढग त्यांच्या मायावी स्वभावामुळे, डेटा संकलनात अडथळे आणत असल्याने हवामान संशोधकांसाठी एक आव्हानात्मक विषय राहिले आहेत.
“इतके चपखल असल्याने, ते मानवी डोळ्यांना आणि अगदी उपग्रहांनाही अदृश्य असू शकतात, तसेच ते जमिनीवर कार्यरत असलेल्या मॉनिटरिंग स्टेशनपासून दूर वरच्या वातावरणात तयार होतात,” प्राइस यांनी स्पष्ट केले.
या आव्हानावर मात करण्यासाठी, संशोधक डेटाच्या आश्चर्यकारक स्त्रोताकडे वळले: गडगडाट आणि विजेची क्रिया. गडगडाटी वादळे विजा निर्माण करतात, जे शोधण्यायोग्य प्रकाश आणि रेडिओ लहरी उत्सर्जित करतात ज्यांचे हजारो किलोमीटर अंतरावरून निरीक्षण केले जाऊ शकते. गडगडाटी वादळ आणि सिरस ढगांमधील डेटा परस्परसंबंधित करून, संशोधकांनी एक महत्त्वपूर्ण सांख्यिकीय कनेक्शन शोधले.
हा अभ्यास नासाच्या ISS-LIS उपग्रहाद्वारे संकलित केलेल्या सहा वर्षांच्या जागतिक गडगडाटी डेटावर अवलंबून आहे, जे विजेचे उत्सर्जन शोधते. संकलित डेटाची तुलना नंतर सिरस क्लाउड माहितीशी केली गेली, जरी मर्यादित, आणि पूरक मॉडेल.
तरीसुद्धा, परिणामांमुळे वादळ क्रियाकलाप आणि सिरस ढग निर्मिती यांच्यातील स्पष्ट संबंध दिसून आला. गडगडाटी वादळांच्या संख्येसह सायरस ढगांचे प्रमाण वाढले आहे, हे सूचित करते की गडगडाटी वादळे वातावरणातील सायरस ढगांचे विश्वसनीय सूचक म्हणून काम करू शकतात.
“आम्ही शोधले की सिरस ढग निर्मितीमध्ये गडगडाटी वादळे महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात, जगभरातील सिरस ढगांच्या प्रमाणात 70 टक्क्यांपेक्षा जास्त बदल विजेच्या क्रियाकलापांमुळे होतो,” प्राइस म्हणाले.
गडगडाटी वादळे मोठ्या प्रमाणावर ‘व्हॅक्यूम क्लिनर’ म्हणून काम करतात, ग्रहाच्या पृष्ठभागावरून, विशेषतः महासागर आणि जंगलांवरून, उच्च वातावरणातील पातळीपर्यंत ओलावा उचलतात. अंदाजे 10 किलोमीटरच्या उंचीवर, हा ओलावा बर्फात स्फटिक बनतो, ज्यामुळे सायरस ढग तयार होतात,” त्याने स्पष्ट केले.
शिवाय, अभ्यासाचे परिणाम वर्तमानाच्या पलीकडे वाढतात. प्राईसने नमूद केले की हवामान मॉडेल येत्या काही वर्षांमध्ये गडगडाटी गडगडाटी क्रियाकलापांमध्ये वाढ होण्याचा अंदाज वर्तवतात, जे लक्षात आल्यास, सिरस ढगांची निर्मिती वाढवू शकते आणि जगभरातील वाढत्या तापमानाला आणखी गती देऊ शकते.
“जर हे अंदाज खरे ठरले, तर गडगडाटी वादळाच्या वारंवारतेत वाढ झाल्यामुळे सायरस ढगांचे प्रमाण अधिक असेल,” प्राइस म्हणाले. “हे ढग, ‘वातावरणातील घोंगडी’ म्हणून काम करत आहेत, त्यामुळे जागतिक तापमानवाढ आणखी तीव्र होईल.” (ANI/TPS)
