भारत देश ही जगातील सर्वात मोठी लोकशाही व्यवस्था असलेला देश आहे. ही व्यवस्था टिकवण्याचे आणि बळकट करण्याचे प्रत्येकाचे कर्तव्य आहे. त्यामुळेच, लोकशाही बळकटीकरणासाठी मतदानाचे महत्व असाधारण आहे. प्रत्येक पात्र मतदारांनी त्यांची मतदारनोंदणी करुन घेणे आणि निवडणूकीत त्यांचा मतदानाचा हक्क बजावला पाहिजे.मतदान हा भारतातील लोकशाहीचा पाया आहे.
भारतात प्रत्येक नागरिकाला त्यात सहभागी होण्याचा अधिकार आणि जबाबदारी आहे.आपल्या देशातील लोकशाही संपूर्ण जगात भक्कम व यशस्वी असल्याचे भारत निवडणूक आयोगाने सर्व जगाला दाखवून दिलेले आहे. अशा या भारत निवडणूक आयोगाची स्था‍पना 25 जानेवारी 1950 रोजी झाली. आगामी लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूकीमध्ये मतदानाचे सरासरी प्रमाण 65 टक्के असावे असे उद्दिष्ट भारत निवडणूक आयोगाने ठेवले आहे. गेल्या लोकसभा निवडणूकीमध्ये महाराष्ट्र राज्यामध्ये सरासरी 50.48 टक्के इतके झाले. विशेष जनजागृती करुन लोकांना लोकशाहीचे महत्व पटवून देणे गरजेचे आहे. यासाठी ज्या ठिकाणी कमी मतदान झाले आहे अशा 10 टक्के मतदान केंद्राचा शोध घेऊन त्या मागची कारणे शोधून योग्य ती उपाययोजना करण्याबाबत सर्व जिल्हा प्रशासनाला आयोगाने यापूर्वीच कळविले आहे.
निवडणूक करण्याचा अधिकार, लोकशाहीसाठी मूलभूत अधिकार आहे. हा केवळ वैधानिक म्हणून नव्हे तर घटनात्मक अधिकार म्हणून ओळखणे अत्यावश्यक आहे, जो घटनेतूनच उद्भवला आहे. कलम 326 मध्ये नमूद केल्यानुसार, हा अधिकार लोकप्रतिनिधी कायद्याद्वारे आकारला जातो, लोकशाहीच्या पायाला बळकटी देतो.लोकसभेच्या आणि प्रत्येक राज्याच्या विधानसभेच्या निवडणुका या प्रौढ मताधिकारावर आधारित आहेत, प्रत्येक पात्र नागरिकाला, ज्याचे वय 18 वर्षांपेक्षा कमी नाही, मतदार म्हणून नोंदणी केली जाऊ शकते.
मतदानाचे महत्त्व
1.मतदान हा लोकशाहीचा कोनशिला आहे आणि भारताच्या राजकीय परिदृश्याला आकार देण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते.
2.हे नागरिकांना त्यांचे प्रतिनिधी निवडण्याचा आणि निर्णय प्रक्रियेत सहभागी होण्याचा अधिकार वापरण्याची परवानगी देते.
3.मतदानाद्वारे, व्यक्तींना त्यांच्या निवडलेल्या अधिकाऱ्यांना त्यांच्या कृती आणि धोरणांसाठी जबाबदार धरण्याचा अधिकार आहे.
4.मतदान एक निष्पक्ष आणि पारदर्शक निवडणूक प्रक्रिया सुनिश्चित करते, सामाजिक आणि राजकीय समानतेला प्रोत्साहन देते.
5.हे लोकांच्या इच्छा आणि आकांक्षा प्रतिबिंबित करणारे सरकार स्थापन करण्यात मदत करते.
6.मतदानाद्वारे, नागरिकांना विविध विषयांवर त्यांचे मत मांडण्याची आणि राष्ट्राच्या विकासात योगदान देण्याची संधी आहे.
7.मतदानामुळे समाजातील उपेक्षित घटकांना सशक्त बनवते, ज्यामुळे त्यांच्या जीवनावर परिणाम करणाऱ्या बाबींमध्ये त्यांचे म्हणणे मांडता येते.
8.हे जबाबदार आणि प्रतिसाद देणाऱ्या सरकारच्या वाढीस प्रोत्साहन देते, कारण निवडून आलेले प्रतिनिधी त्यांच्या घटकांच्या चिंतेकडे लक्ष देण्याची अधिक शक्यता असते.
9.जास्त मतदानामुळे लोकशाही व्यवस्थेची वैधता आणि विश्वासार्हता मजबूत होते.
10.मतदान हा केवळ अधिकारच नाही तर एक नागरी कर्तव्य देखील आहे आणि त्याचा वापर करून व्यक्ती लोकशाही प्रक्रियेत सक्रिय सहभाग घेतात आणि देशाच्या सर्वांगीण प्रगतीला हातभार लावतात.
देशाच्या हितासाठी व विकासासाठी मतदान करणे आवश्यक आहे. मतदार हा राजा आहे. लोकशाहीच्या बळकटीकरणासाठी मतदारांनी निवडणूकीत मतदानाचा पवित्र हक्क बजावला पाहिजे.
सौजन्य -समिती संवाद, पश्चिम महाराष्ट्र प्रांत
