शूर अल्लुरी सीताराम राजू, ज्यांनी आंध्र प्रदेशातील नल्लई-मल्लई डोंगरांच्या पलीकडे घनदाट जंगलातून पद भूषवले होते. गरीब, अर्धनग्न, साधनहीन, अशिक्षित गावकरी, वनवासी आणि इंग्रजांना मुक्त करणाऱ्यांचे सोबती असा क्रांतिकारक राजू यांचा परिचय होता. लोककल्याण आणि स्वातंत्र्यासाठी त्यांनी केलेल्या समर्पणाचे यापेक्षा मोठे उदाहरण काय असू शकते की आजही परिसरातील वनवासी त्यांना त्यांचे रक्षणकर्ता आणि दैवत म्हणून स्मरण करतात.
अल्लुरी सीताराम राजू यांचा जन्म विशाखापट्टणमच्या पांडरिक गावात झाला. शालेय शिक्षणासोबतच राजू यांनी वैद्यकशास्त्र आणि ज्योतिषशास्त्राचाही अभ्यास केला. तरुणपणी त्यांनी इंग्रजांच्या शोषणाविरुद्ध वनवासी संघटित करण्यास सुरुवात केली. ज्याची सुरुवात एकीकडे वनवासींवर उपचार करत त्यांना त्यांच्या भविष्याची माहिती देण्यापासून झाली. इतकेच नव्हे तर महर्षींप्रमाणेच या महान क्रांतिकारकाने सीतामाई पर्वताच्या गुहेत दोन वर्षे अध्यात्मिक साधना आणि योगसाधनेद्वारे चिंतन आणि ध्यान विकसित केले. याच वेळी राजू यांना वनवासी आणि ग्रामस्थांचे दुःख जवळून कळले.त्यांना उभे राहण्यास प्रवृत्त केले. आंध्र प्रदेशातील हे पहिले बंड होते.
क्रांतिकारक राजू यांनी 1924 पासून ब्रिटिशांशी थेट लढा सुरू केला.ते गनिमी कावा वापरून लढले आणि नल्लई-मल्लई डोंगरात लपले . गोदावरी नदीजवळ पसरलेल्या त्या टेकड्या राजू आणि त्यांच्या साथीदारांसाठी निवारा आणि प्रशिक्षण केंद्र दोन्ही होत्या. राजू यांच्या दहशतीमुळे त्यांना पकडण्यासाठी दहा हजार रुपयांचे बक्षीस जाहीर करण्यात आले. एवढ्या मोठ्या रकमेचे आमिष दाखवूनही भुकेल्या, निराधार व निराधार वनवासींनी तोंड उघडले नाही. 1922 ते 1924 पर्यंत
संपूर्ण राम्पा परिसर हा राजू आणि त्यांच्या साथीदारांच्या क्रांतिकारी कारवायांचे केंद्र होता.
मल्लुदौरा, गंटंडौरा, बिरैया आणि राजू या क्रांतिकारकांनी मिळून एकापाठोपाठ गनिमी हल्ले केले.
इंग्रजी सैन्यात एकच घबराट निर्माण झाली आणि राजूला पकडण्यासाठी केरळहून मलबार पोलिसांच्या पथकाला पाचारण करण्यात आले. 22 ऑक्टोबर 1922 रोजी त्यांनी डोंगर दऱ्यांमध्ये तपास सुरू केला. मलबार पोलिस दलाशी अनेक चकमकी झाल्या. प्रत्येक वेळी पोलीस बळाचा पराभव झाला.
डिसेंबर 1922 मध्ये राजू झोपेत असताना त्यांच्यावर 60-70 सैनिकांनी हल्ला केला. आवाज येताच राजू उभे राहिले. खोऱ्यात घनघोर युद्ध झाले आणि दोन्ही ब्रिटीश लेफ्टनंट मारले गेले. आता राजू यांनी एक योजना आखली आणि गदर पार्टीचे क्रांतिकारक बाबा पृथ्वीसिंग यांची राजमहेंद्री तुरुंगातून सुटका करण्याची घोषणा केली.
चळवळीशिवाय गुदामगिरीच्या दुर्गम डोंगरात आपल्या टीमसोबत राहणाऱ्या राजू यांनी प्रत्येक गावात पंचायती स्थापन केल्या होत्या. ज्याची स्वतःची ग्रामव्यवस्था आणि स्वतःची न्यायप्रक्रिया होती. म्हणजेच सीताराम राजू यांनी सध्याचे पंचायत राज सुरू केले
व्यवस्थेची आणि ग्रामस्वराज्याची जडणघडण विणली गेली तेव्हा त्याची कल्पना करणेही एक घोर अपराध मानला जात असे. 6 मे 1924 रोजी, राजू यांच्या गटाने सुसज्ज आसाम रायफल्सचा सामना केला ज्यात अनेक कॉमरेड शहीद झाले परंतु राजू बचावले.आता ईस्ट कोस्ट स्पेशल पोलीस डोंगराच्या प्रत्येक कोपऱ्यात त्यांचा शोध घेत होते.
अखेर ७ मे १९२४ रोजी गोदावरीत स्नान करत असताना त्यांना गोर्ली नावाच्या ब्रिटीश अधिकाऱ्याने फसवणूक करून अटक केली आणि त्यांचा छळ सुरू झाला. शेवटी त्या महान क्रांतिकारकाला नदीकाठच्या झाडाला बांधून भाजण्यात आले. या बलिदानाचा पुरावा होता. गोदावरी नदी आणि नल्ला मल्लईचे डोंगर, जिथे आजही अल्लुरी सीताराम राजू वनवासीयांच्या आत्म्यात देवता म्हणून आणि लोकगीतांमध्ये लोकनायक म्हणून जिवंत आहेत.
सौजन्य -विश्व संवाद केंद्र,पुणे
