नमस्कार आज दिनांक १३ एप्रिल

जगभरात आणि मुख्यत्वे भारतात आजच्या दिवशी घडलेल्या महत्त्वपुर्ण घडामोडींचा आढावा घेऊयात या भागात.

1. 13 एप्रिल 1919 रोजी ब्रिटिशांनी जालियनवाला बागेत निरपराध भारतीयांवर गोळीबार केला. या क्रूर घटनेत लहान मुलांसह 1000 हून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला होता. ब्रिटीश राजवटीचा क्रूर आणि जुलमी चेहरा उघड करणाऱ्या जालियनवाला बाग हत्याकांडाला भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील एक महत्त्वाचे वळण म्हणून पाहिले जाते. त्यावेळचा पंजाब इंग्रजांविरुद्ध बंडाच्या उंबरठ्यावर होता. ब्रिटिश सरकारच्या रौलट कायद्याच्या विरोधात संपूर्ण पंजाब रस्त्यावर उतरला होता. या कायद्यामुळे कोणत्या निष्पाप भारतीयाला कोणत्याही खटल्याशिवाय तुरुंगात टाकण्याचा अधिकार ब्रिटिश सरकारला मिळाला असता. ९ एप्रिल रोजी पोलिसांनी अमृतसरचे लोकप्रिय नेते डॉ. सत्यपाल आणि सैफुद्दीन यांना अटक केली. या नेत्यांच्या अटकेच्या निषेधार्थ १० एप्रिल रोजी निदर्शने झाली, ज्यात ब्रिटीश पोलिसांच्या गोळीबारात अनेक आंदोलक मारले गेले. परिस्थिती बिघडत असल्याचे पाहून ब्रिटिश सरकारने पंजाबमध्ये मार्शल लॉ लागू करून कायदा व सुव्यवस्थेची जबाबदारी ब्रिगेडियर जनरल डायर यांच्याकडे सोपवली. मात्र तरीही निदर्शने थांबली नाहीत. 13 एप्रिल रोजी अमृतसरमधील जालियनवाला बाग येथे रौलेट कायदा मागे घेण्याची आणि नेत्यांच्या सुटकेसाठी मागणी करणारी एक बैठक बोलवण्यात आली होती. . सभेला 25 ते 30 हजार लोक उपस्थित होते. यावेळी जनरल डायरने नि:शस्त्र आणि निष्पाप लोकांवर गोळीबार करण्याचे आदेश दिले. तेही कोणतीही पूर्वसूचना न देता. हा गोळीबार एका सेकंदासाठीही न थांबता सुमारे 10 मिनिटे सलग सुरू होता. डायरच्या आदेशानुसार, सैनिकांनी सुमारे 1650 गोळ्या झाडल्या. हजारो जण यात मारले गेले. मात्र त्यावेळी उपस्थित असलेल्या क्रांतिकारक सरदार उधम सिंग यांनी तब्बल २१ वर्षांनी या हत्याकांडाला जबाबदार ठरलेल्या मायकेल ओडवायरला गोळ्या घालून जालियनवाला बाग हत्याकांडाचा बदला घेतला.

2. 13 एप्रिल 1699 रोजी शिखांचे दहावे गुरू गुरू गोविंद सिंग जी यांनी बैसाखीच्या दिवशी खालसा पंथाची स्थापना केली. हा दिवस देशभरात खालसा पंथ स्थापना दिन म्हणून साजरा केला जातो. मुघल आक्रमक औरंगजेबाच्या क्रूर कारकिर्दीत आपले वडील गुरु तेग बहादूर जी यांच्या हत्येनंतर गुरु गोविंद सिंग यांनी खालसा पंथाची स्थापना केली. गुरु गोविंद सिंग जी यांच्या या खालसा पंथाचे कर्तव्य कोणत्याही प्रकारच्या धार्मिक दडपशाहीपासून लोकांचे संरक्षण करणे हे होते. गुरु गोविंद सिंग जी हे शीख धर्माचे शेवटचे गुरु होते. गुरू गोविंद सिंग जी यांनी 1708 मध्ये त्यांच्या मृत्यूपूर्वी घोषित केले होते की त्यांच्यानंतर कोणीही गुरु नाही तर गुरु ग्रंथ साहिब हे जिवंत गुरू असतील. गुरु ग्रंथ साहिबमध्ये शीख धर्माचे प्रवर्तक आणि पहिले गुरु गुरु नानक जी यांचे म्हणणे आणि प्रार्थना लिहिण्यात आले आहे.जे शीख धर्माचे दुसरे गुरु, गुरू अंगद जी आणि पाचवे गुरु, गुरु अर्जनदेव जी यांनी जतन केले आणि संकलित केले आहे. . गुरु ग्रंथसाहिबमध्ये १,४३० पृष्ठे आहेत

3. ‘ऑपरेशन मेघदूत’ भारतीय लष्कराने 13 एप्रिल 1984 रोजी सुरू केले होते. या लष्करी कारवाईअंतर्गत जगातील सर्वात उंच युद्धभूमी असलेल्या सियाचीनवर भारतीय जवानांनी विजयाची पताका फडकवली. आज ह्या मोहिमेला ४० वर्ष पूर्ण होत आहेत. . दरवर्षी भारतीय लष्कर हा दिवस सियाचीन दिन म्हणून साजरा करते. 1984 मध्ये भारतीय गुप्तचर एजन्सी RAW ला माहिती मिळाली की पाकिस्तान सियाचीनवर कब्जा करण्याचा विचार करत आहे. ‘ऑपरेशन अबाबिल’ नामक मोहीम पाकिस्तानकडून आखण्यात आली होती. त्याचा सुगावा भारतीय गुप्तहेरांना लागताच सियाचिनवर चढाईसाठी १३ एप्रिल हा बैसाखीचा दिवस सुनिश्चित करण्यात आला. . त्यानंतर 13 एप्रिल रोजी भारतीय लष्कराच्या पहिल्या चीता हेलिकॉप्टरने बेस कॅम्पवरून उड्डाण केले. त्याच दिवशी, सैन्य घेऊन जाणारी आणखी 17 हेलिकॉप्टर बिलाफोंडला पास येथे उतरली. ऑपरेशन मेघदूतच्या माध्यमातून भारतीय लष्कराने सियाचीनच्या सिया-ला आणि बिलाफोंड ला या दोन प्रमुख खिंडीसह सुमारे 3 हजार चौरस किलोमीटर क्षेत्र 4 दिवसांत ताब्यात घेतले होते. भारतीय जवानांनी शत्रूंचा अशा प्रकारे कडवा प्रतिकार केला की आजही या बर्फाळ वाळवंटाकडे पाहण्याची कोणाची हिंमत होत नाही. अत्यंत कठीण, दुर्गम युद्धभूमीवर ताबा मिळवणे, लढणे आणि टिकून राहण्याचे कौशल्य भारतीय सैन्याने मेघदूत मोहिमेतून सिद्ध केले. सध्या, भारतीय लष्कर हे जगातील पहिले आणि एकमेव सैन्य आहे जे इतक्या उंचीवर रणगाडे आणि इतर लष्करी उपकरणे पोहोचवण्यात यशस्वी ठरले आहे.

4. 13 एप्रिल 1948 रोजी भुवनेश्वरला ओडिशाची नवीन राजधानी म्हणून मान्यता मिळाली आणि तत्कालीन पंतप्रधान नेहरू यांनी त्याची पायाभरणी केली. त्यानंतर 19 ऑगस्ट 1949 रोजी भुवनेश्वर पूर्णपणे ओडिशाची राजधानी बनले. भुवनेश्वरपूर्वी कटक ही ओडिशाची राजधानी होती. पण काही दिवसांनी राजधानीचा विकास करून क्षेत्रफळ वाढवण्याची गरज सरकारला वाटू लागली.जे नद्यांनी वेढलेल्या कटक शहरात शक्य नव्हते. यानंतर राजधानीच्या स्थलांतरावर चर्चा सुरू झाली आणि 30 सप्टेंबर 1946 रोजी राज्य विधानसभेत ठराव मंजूर करून भुवनेश्वर येथे नवीन राजधानी करण्याचा निर्णय घेण्यात आला. भुवनेश्वरला मंदिरांचे शहर म्हटले जाते. जवळच अनेक प्राचीन मंदिरे आहेत, जिथे लोक दर्शनासाठी लांबून येतात. भगवान शिवाचा अवतार मानले जाणारे भगवान लिंगराज हे भुवनेश्वरमधील प्रमुख तीर्थक्षेत्र आहे. लिंगराज मंदिर हे भुवनेश्वरचे मुख्य मंदिर आहे आणि शहरातील सर्वात जुन्या मंदिरांपैकी एक आहे.

5. 13 एप्रिल 1984 रोजी भारतीय संघाने पहिल्या आशिया चषकाच्या अंतिम फेरीत पाकिस्तानला पराभूत करून इतिहास रचला. यूएईच्या शारजा येथे प्रथमच आशिया कपचे आयोजन करण्यात आले होते. अंतिम सामन्यात भारताने प्रथम फलंदाजी करताना 4 गडी गमावून 188 धावा केल्या. प्रत्युत्तरात पाकिस्तानचा संघ 134 धावांवर गडगडला. भारताने हा सामना 54 धावांनी जिंकला. भारताने आतापर्यंत ही आशिया चषक स्पर्धा विक्रमी 7 वेळा जिंकली आहे. पहिल्या आशिया चषकाच्या अंतिम सामन्यात सुरिंदर खन्नाला त्याच्या उत्कृष्ट फलंदाजीसाठी सामनावीर म्हणून गौरवण्यात आले. या स्पर्धेत भारत आणि पाकिस्तान व्यतिरिक्त श्रीलंकेचा संघ सहभागी झाला होता.

६. सन 1895 साली भारतातील वैद्यकीय संशोधनाचे जनक आणि कर्करोगतज्ञ वसंत रामजी खानोलकर यांचा जन्म रत्नागिरी जवळच्या गावात झाला. पद्मभूषण पुरस्कार सन्मानित भारतीय पॅथॉलॉजिस्ट असणाऱ्या खानोलकर यांनी कर्करोग, रक्त गट आणि कुष्ठरोग या सारख्या साथीच्या आजारांचे संशोधन करण्यात त्यांनी आपले महत्वपूर्ण योगदान दिले खानोलकरांनी वैद्यकशास्त्रातील वैज्ञानिक चळवळ उभारली. यातूनच नॅशनल इन्स्टिट्यूट फॉर रिसर्च इन रिप्रॉडक्टिव्ह हेल्थ (एन.आय.आर.आर.एच.), नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ इम्युनोहिमॅटोलॉजी या संस्था निर्माण झाल्या. . इंटरनॅशनल युनियन अगेन्स्ट कॅन्सर (यु.आय.सी.सी.) या जागतिक संस्थेच्या स्थापनेत त्यांनी मोलाची कामगिरी बजावली.

७. रशियन बुद्धिबळ ग्रँडमास्टर गॅरी कास्पारोव्ह यांचा आज जन्मदिवस आहे. ते माजी बुद्धिबळ विश्वविजेता, लेखक आणि राजकीय नेता म्हणून ओळखले जातात. 1985 मध्ये वयाच्या 22 व्या वर्षी त्यांना 13व्या जागतिक बुद्धिबळ चॅम्पियनचा मुकुट देण्यात आला होता. १९९७ मध्ये डिप ब्लू संगणकाकडून हार पत्करलेला ते पहिले विश्वविजेते होते . एलो मानांकनानुसार इ.स. १९८६ ते इ.स. २००५ पर्यंत सतत प्रथम मानांकन मिळविण्याचा आणि आतापर्यंतचे सर्वात जास्त एलो गुण २८५१ मिळविण्याचा विक्रम त्यांच्या नावावर आहे. 

८. आज देशातील अनेक राज्यांमध्ये बैसाखी सण मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जात आहे.शीख समाजाच्या नवीन वर्षाची सुरुवात बैसाखीपासून होते. पंजाब, हरियाणा आणि दिल्लीत बैसाखीचा सण मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो.वैशाख महिन्यात हा बैसाखी हा सण साजरा जातो. वैशाख महिन्यापर्यंत रब्बी पिकेपिकून तयार होतात आणि या दिवशी धान्याचे पूजन करून त्यांच्या चांगल्या उत्पादनासाठी परमेश्वराचे आभार मानले जातात. पंजाबी समाजासाठी विशेषत: शीख समुदायासाठी हा अतिशय महत्त्वाचा सण समजला जातो. वेगवेगळ्या राज्यात त्याला वेगवेगळ्या नावाने ओळखले जाते. आसाममध्ये बिहू, बंगालमध्ये नबा वर्षा, केरळमध्ये पूरम विशू म्हणतात.