जगभरात योग आणि अध्यात्माची ज्योत प्रज्वलित करणारे स्वामी विवेकानंद यांची पुण्यतिथी दर चार वर्षांनी जुलै महिन्यात साजरी केली जाते. स्वामी विवेकानंदांचे संपूर्ण जीवन सर्व तरुणांसाठी नेहमीच प्रेरणादायी राहिले आहे. भारतीय वेदांगाचे तत्वज्ञान पाश्चिमात्य देशांपर्यंत पोहोचवण्यात त्यांनी अतुलनीय योगदान दिले. 1893 मध्ये त्यांनी जागतिक धर्म संसदेत दिलेल्या भाषणाने त्यावेळी भारतात एक नवीन चैतन्य भरण्याचे काम केले.
स्वामी विवेकानंदांचे बालपण
स्वामी विवेकानंद यांचा जन्म 12 जानेवारी 1863 रोजी ओरिसातील कटक शहरात झाला. त्यांचे बालपणीचे नाव नरेंद्रनाथ दत्त होते. लहान वयातच वडिलांच्या निधनानंतर त्यांना भीषण गरिबीला सामोरे जावे लागले. पण नरेंद्रने त्याचे मन अस्वस्थ होऊ दिले नाही. लहानपणापासूनच त्यांना साहित्य, संगीत, तत्त्वज्ञान इत्यादींमध्ये विशेष रस होता आणि त्यांना पोहणे, घोडेस्वारी आणि कुस्तीचीही आवड होती. नंतर त्यांनी भारताच्या वतीने सनातन धर्माचे प्रतिनिधित्व केले. यासह विवेकानंदांनी रामकृष्ण मिशनची स्थापना केली होती आहे. जे आजही अतिशय उत्तम कार्य सर्वत्र करत आहे.
विलक्षण प्रतिभेने समृद्ध असलेले स्वामी विवेकानंद यांनी अभ्यासात चांगली कामगिरी करून दाखवली. हायस्कूल पास केल्यानंतर त्यांनी कलकत्ता येथील प्रेसिडेन्सी कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला. एका वर्षानंतर, त्यांनी त्यानंतर स्कॉटिश चर्च कॉलेजमध्ये प्रवेश केला. विवेकानंदांनी 1881 मध्ये एमएची परीक्षा उत्तीर्ण केली. त्यांच्या विचारांचा आणि भाषणाचा आवाज देशातच नव्हे तर परदेशातही ऐकू आला. शिकागो येथे झालेल्या परिषदेत त्यांनी भाषणाच्या सुरुवातीला ‘माझ्या प्रिय बंधू आणि बहिणींनो’ असे म्हटले तेव्हा संपूर्ण सभागृह टाळ्यांच्या कडकडाटात गुंजले. त्यावेळी सर्व भारतीयांची मान अभिमानाने उंचावली होती.
स्वामी विवेकानंदांनी हिंदुत्व आणि भारतीय तत्त्वज्ञानाची ओळख जगाला करून दिली. त्यांचे गुरु रामकृष्ण परमहंस यांचा त्यांच्या जीवनावर विशेष प्रभाव पडला. नेहमी तर्काने बोलणारे स्वामी विवेकानंद यांना त्यांच्या गुरूंकडून खूप काही शिकायला मिळाले, त्यानंतर ते रामकृष्ण मिशनमध्येही सामील झाले. याच कारणामुळे नरेंद्रनाथ दत्त सर्व काही सोडून वयाच्या अवघ्या २५ व्या वर्षी संन्यासी बनले. स्वामी विवेकानंदांनी 4 जुलै 1902 रोजी बेलूर मठातील एका शांत खोलीत महासमाधी घेतली. त्यावेळी त्यांचे वय अवघे ३९ वर्षे ५ महिने २४ दिवस होते.
