पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचा अमेरिकन पॉडकास्ट लेक्स फ्रीडमन रविवारी रिलीज करण्यात आला आहे. या पॉडकास्टमध्ये पंतप्रधान मोदींनी अनेक मुद्द्यांवर भाष्य केले. तसेच यावेळी पंतप्रधान मोदींनी राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाची त्यांच्या आयुष्यातील महत्त्वाची भूमिका, समाजातील त्यांचे योगदान आणि त्यांचे वैयक्तिक अनुभव याबद्दल सविस्तर चर्चा केली.
या शोमध्ये मोदींना प्रश्न विचारण्यात आला की, तुम्ही आठ वर्षांचे असताना हिंदू राष्ट्रवादाच्या कल्पनेला पाठिंबा देणाऱ्या आरएसएसमध्ये सामील झाला होता. आरएसएस बद्दल काय सांगाल? त्याचा तुमच्यावर आणि तुमच्या राजकीय विचारांच्या विकासावर काय परिणाम झाला? याबद्दल काय सांगाल असा प्रश्न विचारण्यात आला.
यावर उत्तर देताना पंतप्रधान मोदी म्हणाले की, ‘लहानपणापासूनच मला नेहमी कोणत्या ना कोणत्या कामात व्यस्त राहण्याची सवय होती. मला आठवतंय की मकोशी नावाचा एक माणूस होता, त्याचं पूर्ण नाव नीट आठवत नाहीये, मला वाटतं तो सेवा गटाचा भाग होता. तो त्याच्यासोबत ढोलकीसारखं काहीतरी ठेवायचा. तो त्याच्या कणखर आवाजात देशभक्तीपर गाणी म्हणायचा. तो जेव्हा जेव्हा आमच्या गावात यायचा तेव्हा तो वेगवेगळ्या ठिकाणी कार्यक्रम करायचा. मी त्याची गाणी ऐकण्यासाठी वेड्यासारखा त्याच्या मागे धावायचो. मी रात्रभर त्याची देशभक्तीपर गाणी ऐकत असे. मला ते खूप आवडायचे, का माहित नाही, पण ते मजेदार होते.
त्यांनी सांगितले की, ‘आमच्या गावात राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाची एक शाखा होती, जिथे देशभक्तीपर गाणी वाजवली जात होती. त्या गाण्यांमधील काही गोष्टी मला खूप भावल्या. आणि अशाप्रकारे मी आरएसएसचा भाग झालो.
आरएसएसमध्ये आपल्याला देण्यात आलेल्या मूलभूत मूल्यांपैकी एक म्हणजे तुम्ही जे काही करता ते एका उद्देशाने करा. राष्ट्रासाठी योगदान देण्यासाठी ते करा. जसे की मी अभ्यास केला तर देशासाठी उपयुक्त ठरेल इतका अभ्यास केला पाहिजे. जेव्हा मी व्यायाम करतो तेव्हा मी तो इतका करावा की माझे शरीर देशासाठीही उपयुक्त ठरेल. संघाचे लोक हेच शिकवत राहतात. संघ ही खूप मोठी संघटना आहे. एवढी मोठी स्वयंसेवी संस्था कदाचित जगात इतरत्र कुठेही अस्तित्वात नसेल. कोट्यवधी लोक त्याच्याशी जोडलेले आहेत. पण संघ समजून घेणे इतके सोपे नाही. त्याच्या कामाचे स्वरूप खरोखर समजून घेण्यासाठी प्रयत्न केले पाहिजेत. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, संघ तुम्हाला एक स्पष्ट दिशा देतो जी खरोखरच जीवनाचा एक उद्देश म्हणता येईल.
मोदी म्हणाले की, ‘दुसरे म्हणजे देश सर्वस्व आहे आणि जनसेवा हीच ईश्वर सेवा आहे. हे वैदिक काळापासून सांगितले जात आहे. हेच आपल्या ऋषीमुनींनी सांगितले आहे, हेच विवेकानंदांनी सांगितले आहे आणि हेच संघाचे लोक म्हणतात. तर संघाकडून मिळालेली प्रेरणा घेऊन तुम्ही समाजासाठी काहीतरी करा, असे स्वयंसेवक सांगतात, त्या भावनेने प्रेरित होऊन आज अनेक उपक्रम सुरू आहेत.
उदाहरणार्थ, काही स्वयंसेवकांनी सेवा भारती नावाची संस्था स्थापन केली. ही संस्था झोपडपट्ट्या आणि वस्त्यांमध्ये राहणाऱ्या गरीब लोकांसाठी सेवा देते, ज्याला ते सेवा समाज म्हणतात. माझ्या माहितीनुसार, ते जवळपास 1 लाख 25 हजार सेवा प्रकल्प कोणत्याही सरकारी मदतीशिवाय आणि केवळ समुदायाच्या पाठिंब्याने चालवतात. ते तिथे वेळ घालवतात, मुलांना शिकवतात, त्यांच्या आरोग्याची काळजी घेतात, चांगले संस्कार करतात आणि या समुदायांमध्ये स्वच्छता राखण्यासाठी काम करतात.
पंतप्रधान पुढे म्हणाले की, ‘सदस्यसंख्येच्या आकाराच्या बाबतीत, जर मी असे म्हणू शकलो तर आपल्याकडे भारतीय मजदूर संघ आहे. त्यांच्या देशभरात लाखो सदस्यांसह सुमारे ५०,००० संघटना आहेत. कदाचित, प्रमाणाच्या बाबतीत, जगात यापेक्षा मोठी कामगार संघटना नाही. पण मनोरंजक गोष्ट म्हणजे त्यांनी घेतलेला दृष्टिकोन ऐतिहासिकदृष्ट्या, डाव्या विचारसरणीने जगभरातील कामगार चळवळींना चालना दिली आहे. आणि त्यांचा नारा काय होता? ‘जगातील कामगारांनो, एकत्र या’, संदेश स्पष्ट होता, आधी एकत्र या, मग बाकीचे आपण सांभाळू.
आरएसएस प्रशिक्षित स्वयंसेवकांद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या कामगार संघटना कशावर विश्वास ठेवतात? “कामगारांनी जगाला एकत्र केले आहे,” तर इतर म्हणतात, ‘जगातील कामगारांनो एकत्र या.’ हा शब्दांमधील एक छोटासा बदल वाटू शकतो, पण हा एक मोठा वैचारिक बदल आहे. आरएसएसमधून येणारे स्वयंसेवक त्यांच्या स्वतःच्या आवडी, स्वभाव आणि प्रवृत्तींचे पालन करतात आणि असे करून ते अशा उपक्रमांना बळकटी देतात आणि प्रोत्साहन देतात. जेव्हा तुम्ही या उपक्रमांकडे पाहता तेव्हा तुम्हाला दिसून येईल की गेल्या १०० वर्षांत, संघाने भारताच्या झगमगाटापासून दूर, एका साधकासारखे समर्पितपणे काम केले आहे. अशा पवित्र संस्थेकडून मला जीवनमूल्ये मिळाली हे माझे भाग्य होते. असं पंतप्रधान मोदी या पॉडकास्टमध्ये म्हणाले आहेत.
